Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Атам замандағы әңгіме. Тағы алдынан шықты! Тағдырың неткен сұрапыл еді, Рысқұлов. Осы сұрақ алдынан анда-санда сумаң етіп шыға келеді. Сұр жыландай суық сұрақ!

Адам қорыққанда да, яки сасқанда да күлетін шығар. Рысқұлов балаша жарқылдап күліп жіберді. Оның әрбір қимылын, әрбір сөзін бағып жатқан жас келіншегі «жақсылық болар» деп қуанып қалды. Тіпті көрші бөлмедегі қайын енесі Әрифа да есіктен баспалап қарап қалды. О да ояу екен.

— О не дегеніңіз, жолдас Сталин! Қайдағы Ұлы Түрік қағанаты?

— Бәсе деймін-ау, қайдағы Ұлы Түрік қағанаты. — Енді Сталиннің кеңк-кеңк күлгені естілді. — Қайырлы түн, Тюрар Рискюлович. Тыныш ұйықта.

Сталин тұтқаны қойып қойды.

Рысқұлов шик-шик еткен өз тұтқасын біразға дейін салбыратып ұстап тұрып-тұрып, жай ғана ұясына қондырды.

* * *

«Тыныш ұйықта», — деді. Мазақтағаны ма? Тыныш ұйықтау қайда! Енді таң атқанша кірпік айқаспас.

Кенет Рысқұловтың жүрегі мұздап сала берді. «Тыныш ұйықтаның» мәнін енді түсінгендей болды. Ай, осы миының шабаны-ай! Ау, «спи спокойно» дегенді өлген адамға айтпаушы ма еді? Терең қазып, тепкілеп көміп болып: «спи спокойно» десіп жататын. Сталин қай мағынада айтты: алаңсыз, уайымсыз ұйықта деді ме? Жоқ, топырағың торқа болсын деді ме?

Алғашқыдай айтқаны болса — өтірік, жәдігөйлік. Қайдан алаңсыз, уайымсыз ұйықтайсың?

Соңғыдай айтқаны болса, шындыққа жақын. Демек...

Жаналғыш жаныңды алмай жатып, жаһаннамға жөнелткені ме?

Heгe? He үшін?

Жедел ұжымдастыруға қарсы болғаны үшін бе? Қарсымын деп әлі кесіп айтқан жоқ қой. Күндіз Сталиннің кабинетінде отырғанда-ақ құрақ ұшып, құлдық ұрып, әлгі қағазға қол қоя салу керек пе еді? Сталин өз ойын іске асырамын десе, Рысқұловқа күні қарап қалған жоқ қой. Сталиннің күні тіпті Саяси Бюроның мүшелеріне де қарап қалған жоқ. Өзі құдай емес пе?

Ұйықтап қалды деген Әзиза күрсініп салды. Әлгі ауыр ойлар лезде сейіліп, Рысқұлов әйеліне қарай бұрылып жатты. Әзиза да мұның бауырына тығыла түсті. Иығы дір-дір етеді. Рысқұлов үңіліп қараса, келіншегі бетін қолымен басып жылап жатыр екен.

— Не болды саған?

— Қорқамын, Тұрар...

— Қорыққаны несі? Неден қорқасың?

Рысқұлов әйелінің жылы жас жылжып аққан бетінен, көзінен сүйіп, жас балаша жұбатып, көрпемен арқасын қымтап, алақанымен жауырынынан қаққылап:

— Қой енді, ұйықта, ұйықтай ғой, — деді.

Әзиза жас шылаған ып-ыстық бетін Рысқұловтың төсіне басып, үн-түнсіз жатып, қайтадан ұйықтап бара жатқанда, иығы тағы да болар-болмас, солқ-солқ етті. Әлдебір жаман түстен шошып оянып, шар ете қалған нәресте жанында жақын адам бар екенін сезген соң қайтадан ұйықтап кететін. Әзиза да сондай хал кешті.

— Қорқамын, — деді.

Жүрегі түскір әлденені сезе ме?

Үрей ме?

Үміт пе?

Үміт пен үрей қатар жүретіні несі?

Рысқұлов таңғы тәтті ұйқыдан дәметіп, ештеңе ойламауға тырысып-ақ еді, бірақ тағы да мұртынан мырс-мырс күліп отырған Сталинді көрді.

* * *

Жанында — Әзиза, көз алдында — Сталин. Түнгі сағат екіде телефон соққаны несі? Тіпті сонау 1906 жылы әкесі Рысқұл екеуі патшаның түрмесінде отырғанда да надзиратель түнгі сағат екіде оятқан емес...

Бұл ненің, нендей сұмдықтың хабары? Қай-қайдағы Ұлы Түрік қағанатын еске салғаны қалай? Пантюркиссің демекші ғой. 1923 жылы төртінші кеңесте Сұлтан-Ғалиевқа да осыны айтқан. Осы айыппен Сұлтан-Ғалиев із-түзсіз кеткен. Ол жолы Рысқұлов Сталиннің қылтікенек бұғалығынан аман қалған. Сталин сонда тікенек бұғалықты бұған да лақтырып көріп еді, Рысқұлов дес бермей құтылып шыққан.

Бүйіріне тығылып, бүрісіп қана ұйықтап кеткен Әзиза ойын бөліп, көрпесін қымтай беріп еді, бәрібір қырсық ой қайтадан Сұлтан-Ғалиевтың аулына қақпалап алып келді. Сұлтан-Ғалиевтың сол сұлу келіншегі... Бақытты еді-ау сол кезде олар. Енді не болды екен? Сол келіншек не күн кешіп жүр екен? Тәңірі мына Әзизаның тағдырын соған ұқсата көрмесін.