Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Рақмет, Филипп Исаевич, аз уақыт тағы да қызметтес болдық. Енді Мәскеуге жүріп кетуге рұқсат етіңіз. Қоштасқалы келдім, — деді.

Голощекин теке сақалы дірілдеп, кәдімгідей кемсеңдеп келіп, Тұрарды құшақтап қоштасты. Сөйте тұрып, пендешілік танытып:

— Пәтерді кімге қалдырасың? — деді.

Крайкомның бірінші хатшысы пәтерді емес, қызметіңді кімге қалдырасың десе жарасар еді, оны айтпайды. Оны Рысқұлов өзі айтты.

— Пәтерді Сәбит Мұқановқа қалдырдым. Үйсіз-жайсыз қиналып жүр еді. Сол кірсін, — деді.

— А-а, дұрыс, мейлі, мейлі, — деді Голощекин.

— Ал артықтау болса да айтайын, «Еңбекші қазақтың» редакторлығын да соған қалдырсам болар еді, әрине, оны Крайком өзі шешетін мәселе. Сәбит болмаса, Бейімбет Майлин. Ол орынбасарым ғой, істей алады.

Голощекин тыжырынып қалды.

— Жантоқов аузыңа неге түспеді, Тұрар? Ол жақсы журналист, кәсіпқой сыншы емес пе? — деді.

— Жантоқов — жағымпаз. Ол әсіреқызыл. Ол өзінің шыққан тегінен қорқып, безінгені сонша, әйтеуір кеңеске жағыну үшін, әрдайым асыра сілтеуге бейім. Ол қауіпті.

— А-а, — деп аңқиған болды Голощекин, — ондайы бар ма еді? Байқамадым, байқамадым. Өте сыпайы, өте интеллигент жігіт. Мүмкін, мүмкін, бәрі де мүмкін...

Иә, Молотов... Бірақ о да пенде. Әлі оның жанында жатқан жан жарын Сталин халық жауы деп жариялар. Сонда Молотов өз әйелін қорғап бір ауыз сөз айта алмас. Сол Молотов Рыскұловтың жоғын жоқтап, Сталинге батылы барып сөз сөйлей қояр ма екен...

Енді бір сөзі өтеді дейтін кісі Лазарь Каганович. Бірақ Сталиннің алдында ол да именшек. Туған бауырын халық жауы деп жатқанда, о да ара түсе алмай, Сталинге бас шұлғи беруден әрі аса алмас.

Рысқұлов күңіренте күрсініп салды. Күні кеше бар еді-ау сондай ерлер... Сталинге именбей кіріп, батыл-батыл сөйлесе алатын ерлер қайда бүгін?.. Фрунзе жоқ, Куйбышев жоқ, Дзержинский...

Сталин кабинетінің сарғыш перделі терезесінде шамдал жарқ етті. Демек Сталин әлі отыр. Шам жанғанда Рысқұловтың жүрегі бүлк ете қалды. Жақсы нышан. Сәуле шашырады ғой. Жарық сәуленің қымбаты-ай. Жарық сәуле көре алмай кеткендер қанша... Кабинетіне шамдалдар сәулесі төгілгенде Сталиннің көңіл күйі көтеріңкі, мейірлі тартар ма екен? О да ет жүректі адам, о да жоқ-жетім; кемтарлық көрген, халықтың қайғы-мұңын көрген, әділетсіздіктен күрес жолына түсіп, айдаудың, қуғын-сүргіннің, тұтқынның азабын шеккен... Соның бәрі әділет жолы үшін емес пе еді? Енді әділет патшалығын орнату-орнатпау өз қолында тұрған шақта, неге әділет патшасы болмайды? Қазақстандағы миллиондаған адамның күйзелісіне қабырғасын неге қайыстырмайды?

Рысқұлов тәуекел деп тас жұтып, Сталинмен тікелей байланыстыратын қара телефонға қол соза бергенде, кабинет есігі ашылды да, көмекші жігіт:

— Тұрар Рысқұлович, қалалық телефонды алыңызшы, — деді.

— Кім сұрайды? — Рысқұлов оның беймезгіл киліккенін жақтырмай қалды.

— Қазан вокзалының бастығымын дейді.

— Оның менде қандай шаруасы бар?

— Өте керек дейді. Елден қарындасыңыз келсе керек...

— Қарындас?

— Иә.

Рысқұлов әуелі сөйлескісі келмеп еді, енді амал жоқ, ақ телефонға қол созды.

— Рысқұлов тыңдап тұр!

II

Жалпақсаз станциясының басы ыңырсып тұр. Айнала аш-жалаңаш. Бәрі пойыз ториды. Жалпақсазды өрт алғандай, сол өрттен қашқандай, тым-тырақай, жан-жаққа безіп жатқан жұрт. Пойызға ұмтылуға жарамай, вокзал басында қисайып, қылжиып жатқаны қаншама. Біреуді біреуі сүйеп, мүсіркеу кем. Жантәсілім еткендерін арбаға салып, әлдеқайда әкетіп жатқан бірер санитарсымақтар ғана бар. Әлдекім өліп жатса, одан бір пәле жұға кететіндей, адамдар анадайдан айналып өтеді.

Вокзал бастығы да сорлап жүр.