Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Ал Түйметай аңырайды. Ұзақ жол бойы тастүйін болып түйіліп, бес баланы желкесінен тістелеп, өрттен қашқан қасқырдың қаншығындай жанталасумен жүріп мұз болып қатып қалған жүрегі, енді жалғыз бауырын көріп, кенет отала жөнелгендей, сол сорлы жүректен ағыл-тегіл телегей сел тасығандай бір хал кешті.

Тегінде, таудан құлаған селден де жүректен тасыған жан жүйеңнен толқыған сел жаман. Тау басына қар қалың түскен жылы, шілдеде күн ысып, оған нөсер қосылған жылы тілсіз сел лақ ете қалуы таңсық та, таңқаларлық та емес. Ал адамдардың жүрегінен, жан дүниесінен сел қаптауы өте сирек құбылыс. Ол заманға байланысты. Заманды, адамды билеген өктемдікке, зорақылыққа, қорлыққа байланысты. Мына Түйметайдың көзінен парлаған жас сол сұрапыл селдің бір тамшысы ғана...

Сол жылағанда Түйметай жалғыз өз басының қайғысы емес, бүкіл елдің азап-қасіретін, басынан кешкен қорлық-зорлығын арқалап ала келген сияқты еді. Түйметай зары — күллі қазақтың зарындай естілді де, ендігі жерде Рысқұлов сыпайылық сақтап, Сталиннен сарыла хабар күткенді қойды да, беттің арын белге түйіп, шыбын жанды шүберекке түйіп, қаһарлы да қатыгез арыстанның аузына не де болса өзі барып түспек болып, Сталиннің кабинетіне жанпидалықпен тіке тартты.

* * *

— Менімен жолығуға неге сонша өзеуредің? Сірә да мені сағынып қалмаған боларсың, — деп Сталин Рысқұловты қырыстана қарсы алды.

«Жолым болмайтын шығар, — деді ішінен Рысқұлов. — Көңіл хошы жоқ қой». Сталин кейде көңілі түскенде Рысқұловты: «А-а, Түркістанның Шыңғысханы, кел», — деп қалжыңдап қабылдайтын. Бұл жолғы сәлем сөзі қату.

— Шұғыл шаруа, жолдас Сталин.

— Не болып қалды? Жау шаппаған шығар.

Сталин креслодан қимылдамай, зілдене қарап, трубкасына темекі салмаққа, алдындағы алтын зерлі қорапқа қолын баяу созды.

— Жау шапқаннан жаман, жолдас Сталин.

Сталиннің оң қабағы серпіліп кетті де, көсем басын көтеріп, Рысқұловқа жасыл сарғыш көздерін оқша қадады.

— О не?

— Есіңізде болар, жолдас Сталин, менің Сізге жазған екінші хатым... осыдан бір апта бұрын...

— Иә, есімде. Бір апта... бір аптада анықтай салатын жай арыз-құрыз емес қой ол.

— Бір апта тұрмақ, бір күн бір ғасырға барабар. Күн өткен сайын Қазақстанды өрт алып бара жатқан жоқ па?! Халық қырылып жатыр!

Сталин ырғалып барып креслодан тұрды. Қара трубканы бір бұрқ еткізіп, түтінін будақтатты, «Алтын жібек» темекісінің хош иісі аңқып сала берді. Генсек тіпті бір рет түтінді Рысқұловқа қарата шұбалаңдатып жіберді. Абайсызда ма, әдейі ме, өзі ғана біледі.

— Кім қырып жатқан?

Рысқұлов күрсінгендей болды, сәл бөгеліп те қалды. Рас-ay, кім қырып жатқан? Соғыс жоқ, жау шапқан жоқ. Қазақстанның үстіне аспаннан Ай құлап түскен жоқ. Тау қопарылып, жер сілкініп, зілзала соққан жоқ.

— Асқынған асыра сілтеушілік, жолдас Сталин.

Кілем жолдың үстінде ары-бері жай басып жүрген Сталин кілт тоқтай қалды.

— Асыра сілтеушілік айыпталған. Сталин жолдастың «Табыстан бас айналу» атты еңбегін Рысқұлов оқыған болар?!

— Оқыдым, жолдас Сталин. Қайта-қайта оқыдым. Сондықтан да түсіну қиын...

Сталин шыдай алмай сөзді бөліп жіберді:

— Нені? Менің жазғанымды ма?

— Жоқ, жолдас Сталин. Қазақстан басшыларының сұмдық әрекетін. Олар Сіздің жазған мақалаңызды оқыған соң, сол асыра сілтеуді асқындыра түсті деп қорқамын.

— Сонда қалай? Қазақстан басшылығы, айталық, Голощекин, Сталин жолдастың айтқандарын елемей, оған құлақ аспай қойғаны ма? Осылай болады деп сенесің бе?

— Сенгім келмейді. Сенбейін десем, әрекет басқаша. Колхоздастыру жұмысын олар бәйгеге айналдырып жіберген. Кім көбірек колхоз құрады, кім тезірек құрады деп облыспен облыс, ауданмен аудан қырғын жарысқа түскен. Бұл қырғын жарыстың құрбаны болып миллиондаған адам қырылып жатқанын да көрмей, көздеріне қан толып, әлгі жарыстың қызығына мас болып, еліріп, есіріп кеткен сияқты.