Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Аман, Тұрар туысқан! — Аздаған акценті бар Фрунзенің даусын тани кетті.

— Михаил Васильевич!

— Иә, иә, мен — Фрунзе. Жасыл жапырақ. Сен айтатын — Жасыл жапырақ қой!

Рысқұловтың іші-бауырына нұр себелегендей елжіреп, тамағына бір түйін тіреліп, көңілі босады. Иә, Рысқұлов Фрунзені ылғи да «Жасыл жапырақ» дейтін. Себебін о баста Фрунзенің өзі түсіндірген. Фрунзе — молдаванша жасыл жапырақ деген ұғым береді. Әуелі соңғы әріп «э» болып жазылар еді, кейін Фрунзе «э» шетелдің фамилиясына ұқсатып жібереді екен деп «е»-ге түзеткен.

— Түркістан саған сәлем айтқан.

— Рақмет, Жасыл жапырақ.

— Мен сені сағындым, шайтан бала. Давай, кел. Мен бүгін келдім. Қызық әңгіме бар. Менікі де — осы гостиница. Жүз бесінші нөмір. Айда, кел, Тұрар!

* * *

Есікті Фрунзенің өзі ашты. «Бөтен нөмірге тап болдым ба!» — деп Рысқұлов тартынып қалып еді, Фрунзе қарқылдап күліп жіберді.

— Оу, Тұрар туысқан, танымай қалдың ғой!

— Өзіміздің өзбек, не тәжік ағайындардың бірі ме деп қалғаным рас, биқасап ала шапан кигеніңізді бірінші рет көріп тұрмын. Өзі құйып қойғандай жарасады екен сізге, Михаил Васильевич.

Екеуі босағада тұрып, құшақтасып көрісті. Фрунзе Рысқұловты жауырынынан қапсыра құшақтаған қалпы төргі бөлмеге беттеді.

— Софья Алексеевнаны балалармен бірге осындағы бір туысқаны үйіне алып кетті. Бірақ хозяйканы жоқтатпауға тырысамын. Екеуміз қазір жақсылап шай ішеміз. Сірә, көк шайды сағынып қалған боларсың, Тұрар.

— Оқасы жоқ, әуре болмаңыз.

— О не дегенің, Тұрар. Біз былайша айтқанда «мальчишник» жасаймыз. Қазақша «бастаңғы» деуші еді ғой. Түркістаннан алтын артып қайтпасам да, шай, науат, өрік-мейіз бар. Мен саған шай келгенше бір сұмдық айтайын, Тұрар, — деп Фрунзе қызметші әйелді шақырып, шайдың қамын табыстады. Үш бөлмеден тұратын үлкен люкс нөмірдің меймандар қабылдайтын бөлмесіне қайта оралып, ала шапанын қаусырына түсіп, Фрунзе Рысқұловқа қарама-қарсы креслоға жайғасты. Оңтүстіктен, ыстық жақтан келгені бірден байқалады: жүзін күн қақтап, тотығып кеткен. Сарғыш тікен шашы мен мұртын Орта Азияның алау күні күйдіріп жібергендей жирен тартыпты. Тек жымиғанда кішірейіп кететін көзі ғана сол баяғы аспан көкшіл қалпында шұғыла шашқандай мейірлі.

— Түркістанда, шынымды айтсам, арғымақ мініп, шапан кигенім рас. Ал енді алтын алғаным жоқ, Тұрар! Имандай шыным. Бірақ Троцкий басқаша ойлапты, — Фрунзе шыдай алмай креслодан тұрып кетіп, ары-бері жүре сөйледі. Көзі ызғарлана бастады. — Біздің пойыз Қазан вокзалына келіп тоқтауы-ақ мұң екен, солдаттар қаптады да кетті. Әуелі пендешілікпен: «Е, Мәскеу бізді салтанатпен қарсы алмақ болған екен ғой, мұнысы артықтау болды-ау, мұндай қошаметтің керегі не?» — деп қалдым. Сөйтсем, салтанатты сап жоқ, музыка да жоқ, солдаттар вагон-вагонға сүңгіп кетті. Пойыз қарулы әскермен қоршаулы.

— Бұл не?

— Айып етпеңіз, жолдас Фрунзе, әскери комиссар Троцкийдің бұйрығы бойынша, пойызды тінтеміз, — дейді командир.

— Ау, не деп тінтесің?

— Бұйрық солай.

— Сұмдық-ай, енді не істерсің! Ал тінте ғой. Бұхар мен Самарқанның, Хиуа мен Қоқанның, Наманған мен Әндіжанның бар байлығын Фрунзе тонап, пойызға тиеп, пойыз байғұс алтыннан белі қайысып, тарта алмай келе жатыр еді, тінте ғой.

Фрунзе қызметші әйел шай алып кіргенде әңгімесін тыя қойды. Үстелге дастарқан жайылып, шайнек пен шыныаяқ қойылғаннан кейін, Фрунзе даяшыға:

— Рақмет, ендігісін өзіміз-ақ жайғастырамыз, — деді. Даяшы шығып кетті.

Фрунзе ауызғы бөлмеге шығып кетіп, шашақты ала қоржын алып шықты. Бір басынан мейіз, бір басынан сары мейіз алып, подносқа салды.

— Міне, базарлық. Туған елдің дәмінен ауыз ти, Тұрар. Көк шаймен жақсы болады. Ал мынау... — Фрунзе айналы шкафтан бір шөлмек алып шықты. — Мынау «Кабернэ» молдаван шарабы. Екеуміз де ішкілікке жоқпыз. Бірақ кездесу құрметіне оймақтай ғана ауыз тиюге болады-ау деп ойлаймын.

— Қиянат болған екен, — деді Рысқұлов шай үстінде.