Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Бұл үйге тап болғаныңа таңданба, Тұрар, — деді үй иесі Рысқұловтың ойын сұңғылалықпен сезіп қойғандай. — Түркістан Совнаркомының төрағасы жататын үй бұл емес еді, әрине. Түрксовнарком болып тағайындалғаныңды газеттен оқып білдім. Құтты болсын!

— Рақмет.

— Өзіңді қатты ауырып, ессіз-түссіз жатқаныңда Орынбордағы Қазақ үкіметі күтпей, «Кіші жүздің ханы Досмұхамбетов» күтіп жатқаны саған ерсі шығар. Қазақ үкіметінің басшылары осында екеніңді біледі. Олар қамқорлықты аяған жоқ. Ал мұнда келуіңе «кінәлі» мына Наденька. Орынбордың бас ауруханасына түскеннен сені бағып-қаққан осы. Басқа сестралардың қолынан су татпай қойыпсың. Оны өзің сездің бе, сезбедің бе — білмеймін. Содан ауруханада жата бергенше, үйдің тынысы оңды болар деп алып шыққанбыз. Әрі десе, сүзек деген қатерлі ауруды қазақ бұрын қалжамен емдеген. Оны қазіргі медицина біле бермейді. Ал мен болсам, тек заңгер емес, ептеп тәуіптікте өнерім бар. Сүзекке қара қойдың қалжасы керек. Орынбор базарының баяғыдай сәні болмаса да, бір қара қой тауып, соның сорпасын күнде мына Наденьканың қолынан ішіп жаттың. Басқа ешкімнің қолынан нәр татпадың. Ғажап!

— Ғажап, — деп қайталады Рысқұлов жастықтан көтеріле беруге талпынып. Досмұхамбетов Надя екеуі екі жақтап оның жастығын биіктеп, Рысқұловты шалқалата отырғызып қойды. Ақ кереует бебеулеп, сықырлап алды.

— Қара қой дедіңіз бе?

— Иә, қара қой. Сүзекке бірден-бір ем.

Рысқұлов көзін жұмып, қайтадан ұйқылы-ояу, баяғы бір сандырақтау қалпына түскендей, өзінен-өзі күбірлеп, сөйлеп кетті. Ол сонда, соноу бала күнінде де сүзекпен ауырғанын, әкесі Рысқұл қара қой іздеп сандалғанын, ақыры қара қойдың сойқаны Рысқұл әулетінің тағдырын мүлдем төңкеріп жіберген ұлы насырға шапқанын, асықпай-саспай, жырдай қылып айтып шықты.

Досмұхамбетов күректей алақандарын сарт соғып:

— Әне, көрдің бе! Демек, қара қойдың қалжасы сүзекке шипа екенін бұл жақтың қазақтары ғана емес, Алатаудың қазақтары да білген ғой! — деп лепіріңкіреп сөйледі.

— Е-е, оныңыз да дұрыс екен, Жанша аға. Жаһаншах. Бірақ алғашқы қара қойдың сойқаны немен тынғанын білдіңіз. Енді мына қара қойдікі немен аяқталмақ? Сол жұмбақ.

Досмұхамбетов ескі креслоны сықырлата тұрып кетті. Ақ жарқын кейпін кірбің шалғандай жіңішке қияқ мұртын астыңғы ернімен талмап, сояудай саусақтарымен сирек шашын шалқалата қайырып тастады.

— Қаупің сол болса, одан қорықпай-ақ қой. Пәруана большевик Рысқұлов бұрынғы алашордашы Досмұхамбетовтің жетегіне жүре қоймасын жұрттың бәрі біледі. Сені үгіттей қоятын да мен емес. Менің үгітімнен енді дәрмен жоқ. Алашорда әлдеқалай мені қақпанга түсірмек деп күдіктенсең, Тәңірі жарылқасын — жолың әне!

Досмұхамбетов еңгезердей тұлғасымен Надяға шұғыл бұрылды:

— Айтпап па едім, бұл большевиктер адал асыңның өзіне күдіктенеді деп!

Досмұхамбетовтің қатты шыққан даусына есік ашылып, ішке зипа бойлы, ақсары реңді, бекзададай ұстамды, сұлу әйел кірді.

— Не болып қалды?

—Жәй, әншейін,—деп Жаһанша жайдарылана күлді. — Міне, Тұрар, бұл кісі жеңгең болады — Ольга Константиновна, танысып қой.

Ольга Константиновна танадай үлкен көздері мейірлене келіп, жұп-жұмсақ, жып-жылы алақанымен Рысқұловтың қолын сипап қана:

— Құдайға шүкір, енді кешікпей аяғыңыздан тік тұрып кетесіз. Біз алғашқыда қатты сескендік, — деді.

— Ал, Тұрар, саған бұл жеңгең де тек тілеулес емес, нағыз жанашыр болып, қызмет қылды, — деп аңқылдады Досмұхамбетов.

— Жан, — деп Ольга Константиновна күйеуіне әдемі көздерін наздана тастап, өкпелеп қалған қалып танытты. — Сенің осы мінезің-ай, балалы үйдің ұрлығы жатпайды деуші еді, біздің үйдің баласы сен болдың-ау. — Сонан соң Рысқұловқа бұрала бұрылып. — Сеніп қалмаңыз, асырып айтады. Қайдағы өтіп кеткен қызмет, не қиратыппын сонша?! Надянікі бір жөн.

— Рақмет, Ольга Константиновна, — деп Рысқұлов әлсіз үнмен тіл қатты. Оның қабағы жазылып, бетіне шырай кіріп, нұр ойнай бастады.

— Надя сіздің...