Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Иә, Надя менің сіңлім. Сіз түскен ауруханада сестра милосердия болып істейді. Сізбен бізді Құдай сол Надя арқылы табыстырды. Әйтпесе, сізді көру, көрмек былай тұрсын, үйімізге мейман ету қайда-а-а...

— Мен де қуаныштымын, — деді Рысқұлов жүзі жыли түсіп. — Сіздер болмасаңыздар, менің күнім әлдеқандай болар еді.

— Е, бәсе, сөйтсейші, — деп Досмұхамбетов кимелей түсті. — Тіпті «жұмбақ» деп өзі жыртық көңілді айырып тастай жаздадың. Заманға, саясатқа көзқарас барда, жай адамгершілік, кәдімгі қазақи туыстық қарым-қатынас деген бар емес пе? Бәлкім, екеуміз екі полюстің адамы шығармыз. Солай-ақ делік. Ал Ильич бөтен полюстің адамы екен деп Плехановпен қол алысып, амандаспай қойған жоқ қой. Жауы болса да оны пірлердің бірінен санамай ма? Тіпті Мәскеуде Ленин ең ардагерлерге арнап соқтырған обелискіде Плехановтың да есімі тұрған жоқ па?

Рысқұлов үн қатпастан, қайтадан түнере бастады. Жарқ етіп шыққан ай лезде қою бұлтқа күмп беріп кіріп кеткендей, жан кіре бастаған көздері кіреукелене қалды.

— Мұндай әңгіменің орны бұл емес қой, Жан, — деп Ольга Константиновна нәркес көздерін төңкеріп қалды. — Көңіліңізге алмаңыз, Тұрар, ағаңыздың мінезі осындай. Ойында не бар, соны сыртқа шығарғанша шыдамай кетеді.

Осы әңгіменің бірінде де бір ауыз тіл қатып, тіс жармаған Надя босаға жақта әңгіме шырайына қарай ақсары өңі біресе албыртып, біресе үркектеп қалып тұр еді.

Бетіне біресе көлеңке түсіп, біресе күн түскендей, не болса да, іштей бір құбылыс бұл қызда да бар тәрізді. Әпкесіне ұқсайды екен. Бірақ әпкесі бұған қарағанда ашық-жарқындау, әм еркіндеу, әдептен де озбайды, бірақ есесін де жібермес. Оқыған, текті отбасыдан екені көрер көз кісі таныр талант болса, көрініп-ақ тұр.

Рысқұлов, Досмұхамбетов сезіктенгендей, күдіктенгені де рас. Түрксовнаркомының төрағасы әлі қызметіне кіріспей жатып, жолай Жанша Досмұхамбетовтің үйінде жарты ай жатып алады. Әрине, мейман болып, ерігіп жатқан жоқ. Жағдай солай болды. Бірақ Рысқұловтың Түркістандағы «ескі достарына» жаңа бір жаланың желеуі табылады ғой. Соноу бір жылы ояздың қызын алды, тап жауымен ауыз жаласты деп максималистер, солшыл эсерлер бұған не көрсетпеді? Аяғы әскери трибуналмен бітпеп пе еді? Егер Түрккомиссия болмағанда сол жолы әлгі «достар» мұны оққа байлап жіберуден тайынған жоқ. Ал «Алашорда» айбынданып, екіленіп тұрған кезде, оған емешегі езілмеген Рысқұлов, енді сол «Алаштың» тоз-тозы шыққан кезде бүйрегі бұра қоймайтынын басшылардың бәрі біледі. Бірақ сумақай, суық сөз жаман. Күйе жағуға ыңғайлы сәт. Күйені жусаң кетеді, бірақ жуып болғанша дақ болып тұратыны бар да. Әйтпесе, Рысқұловтың ғазиз басы не көрмеген?

Жанша Досмұхамбетов туралы Рысқұловтың біраз естіп-білгені бар. Бұрын ол естігені арқылы мұны барып тұрған шынжыр балақ, шұбартөс алпауыт кейпінде елестететін. Баяғы Жәңгір хандардың тұқымы сияқты көретін. Алыстан естіген хабар — жылымықта жауған жентек қар сияқты, жұдырықтай бір түйір жоғарыдан төмен қарай құласа, жол-жөнекей жұмсақ қар жабысып, бір-біріне жамалып, қомақталып, жентектеліп, дөңбектей болып шыға келеді. Мына алдында отырған Досмұхамбетов алпауытқа ұқсамайды. Албырт, алғыр, сірә, батыр тектес. Ежелгі қазақтың кең-мол пішілген дарқан мінезі, аңғал табиғаты, даланың өзеніндей асықпай айдындана ағатын ақылы Еуропаның сарабдал білімділігімен ұштасқаны байқалады. Әрине, тегін адам емес.

Досмұхамбетов әлгі бір адуын мінез танытып алғанын жуып-шайғысы келіп: