Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Жә, Тұрар, шамданып қалдың ба? Сені жұрт тік мінез, бірбеткей деуші еді, рас болды ғой. Менің әлгі сөзімді көңіліңе ауыр алмай-ақ қой. Біз бейбақтың күнәміз таудай емес, бірақ енді райдан қайтсаң да, большевиктер сыртқа тебе беретінінен запы болған пендеміз, сәл нәрседен секемшіл, ер батқан жауыр аттай кіржіңдеп қалатынымыз рас, Лениннің өзі қатесін мойындаған, бұрынғы райдан қайтқан буржуазия интеллигенттерін ішке тартыңдар, күшін, білімін пайдаланыңдар деп даналық өсиет айтса да, бергідегі белсенділер бәрібір бізді баяғыдай құқай көреді. Әне, сен де сескеніп қалдың, осыларың дұрыс па?

— Мен сізді жатырқап жатқан жоқпын, Жанша аға, — деп Рысқұлов иігендей болды. — Бірақ оқыста, ойда жоқта, шақырылмаған қонақтай, үйіңіздің төрінде қонжиып жатқаныма таңғаламын. Көлеңкесінен қорыққан қоянжанды кісі мен емес.

— Е, бәсе, — деп Досмұхамбетов ажары базарланып, шаттанып шыға келді. Состиыңқырап тұрған Ольга Константиновна да:

— Құдайға шүкір, сөйтсеңдерші. Кәне, Наденька, дастарқан жай, шай әзірле. Құрметті мейманымыз, Құдай қаласа, енді төсектен тұрады, — деді.

Надя екі беті алаулап ауыз үйге тұра жөнелді.

Рысқұлов күзгі жапырақтай қалт-құлт етіп, әупірімдеп аяғынан тұрды. Үйдің ішінде арлы-берлі жүретін болды. Аяғына міне бастағаны сол екен: «Ал енді мен аттанайынға» басты.

— Оу, батыреке, сүзекті оңай деме, буын-буының бекіп, әл-қуатың қалыбына келгенше жолға шықпа, — деп Досмұхамбетов ақыл айтты. — Былай бір қарасам міз бақпайтын жартас сияқтысың, ал тіршілікте мазасызсың ба деп қалдым. Шыдам керек, «асықпаған арбамен қоян ұстайды» дейді ғой атам қазақ. Менің қайын жұртымда да сол мағыналас бір сөз бар: «Что медленно, то прочно». Ташкентті сағынып қалсаң керек, сірә.

Рысқұлов жымия тұрып, күрсінді.

— Сағынғаным да рас. Әсіресе жалғыз ұлымды сағындым. Әке-шешесіз өсіп келе жатқан тірі жетім сияқты.

— Тірі жетімі несі? Рас, өзің жырақта жүрдің. Шешесі ше?

— Е, Жанша аға, қай-қайдағыны қозғайсыз. Ажырасып кеткенбіз. Сіздің қайын жұртыңыз — менің де қайын жұртым еді ғой...

— Со-о-олай де! — деп Досмұхамбетов қасын керді. — Е-е-е, жөн-жөн. Ау, менің жағдайым бір басқа. Омбыда, өңшең орыстың ішінде көп жыл тұрып, қызмет істеп, мына Ольга жеңгеңе сонда тап болдым. Ал кілең қазақ пен өзбектің, күллі мұсылманның ішінде жүріп, орыс алып саған не жоқ?

Рысқұлов мырс етті.

— О жағын берік ұстансаңыз, Омбыда да мұсылман аз емес-ау: қазағы да, татары да жетіп жатыр. Махаббат ұлт таңдамайтының өзіңіз де білесіз-ау, Жанша аға. «Сүймей алған сұлудан, сүйіп алған сумұрын артық» депті ғой қазағыңыздың өзі. Сірә, жұлдызы ыстық болмаса, Ольга жеңешеме осынша ынтық болар ма едіңіз? Бір көрген адам сіздерді жаңадан қосылған екен деп қалады. Шынымды айтсам, сіздердің бір-біріңізге деген ұлы сезімге мен қызығамын. Біріңізді біріңіз алақандарыңызға салып, мәпелеп отырғыларыңыз келеді. Әне, бұл нағыз бақыт. Біз де, Наталья Алексеевна екеуміз де солаймыз ба деп ойлаушы едім, қызығымыз қысқа болды. Ол енді алыстағы көгілжім сағымдай елес қана.

Досмұхамбетов өткелектің талайын көрген кісі ғой:

— Аласапыранда бір-біріңнен адасып қалған екенсің да, — деді. — Е, тәйірі, әлгі өзің айтқандай, жұлдызы ыстық тағы біреу кездесер әлі. Жассың ғой, жиырма сегіз — нағыз серілік шағы емес пе адамның.

Бұл әңгіме ары қарай өрби берер ме еді, есік ашылып, артынып-тартынып Ольга Константиновна мен Надя кіріп келді. Ольга Константиновна қолындағы себетті еденге қоймай тұрып, Рысқұлов пен Досмұхамбетовке кезек-кезек лезде көз тастап үлгірді.

— Айтысып қалмай, бейбіт отырсыңдар ма, әйтеуір?

— О не дегенің, Оленька? Біз дүниедегі ең қымбат та қызық тақырыпқа әңгімелесіп отырмыз, — деп Досмұхамбетов денесінің ірілігіне қарамай, әбжілдік танытып, орнынан жылдам тұрып, әйелінің қолынан себетті алды.

— Құпия болмаса, ол қандай тақырып? — деп Ольга Константиновна қоңыраудай сыңғырлады.

— О, ол махаббат мәселесі.