Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Астафри-алла! Ғафу итегез, — деп сасқалақтады. — Урынбурда минен абзый тұра, — деп Надяға жымия қарап, іші жылып қалды.

Мүмкін, татар қызы деуі де. Өйткені Надя:

— Яхшы, яхшы, — деп Орынбордан білетін бірер сөзін айтқанда кемпір оның құрбандығы болып кете жаздап ұршықша зыр жүгіріп, бәрәміш қамына кірісті. Надя Мұхсинаның зыр жүгіргеніне ыңғайсызданып, іске өзі де кірісе жөнелді.

* * *

— Барып қайт, бірақ қасыңа қарулы адам ал, — Рудзутак. — Басмашылардың тамыры әлі үзіліп бітпей тұр. Сақтықта қорлық жоқ.

Рудзутак қоштасарда осылай деп қалды. Ян Эрнестович қазір РКП-ның Орта Азия — СредАзбюро төрағасы. Рудзутактың ұсынысымен Түркістан Совнаркомының төрағасы Тұрар Рысқұлов, СредАзбюро мүшесі болып сайланды. Осыдан екі жыл бұрын Рысқұловтың қос өкпесін қысқан қыспақ енді жоқ. Арқа-басы кеңіп, құлашы кең жайылғандай. Рудзутак сынды ермен жұмыс істесу — ләззатты бейнет. Заман сипаты сауыққан сыңайлы. Кешегі Кушекиндермен арпалыс кезеңі — қатерлі өткел артта қалды. Қиыншылық әлі көп. Соның ең күрделісі — басмашылармен күрес. Бұл күреске Рысқұлов аянбай түсетін сыңайлы. Оған кеше ғана Сталинге жазған хаты куә. «Рудзутакпен тіл табысып, қоян-қолтық іске кірістік. Ең бастысы — басмашыларды жою. Бұл күреске мен де құлшына кірістім», — деп жазды Рысқұлов.

Сонымен, қасына қарулы көмекші алып, Надя екеуі, шопырмен төртеуі Ташкенттің у-шуынан сырғып, теріскейді бетке алғанда, алдыдан сары-жасыл кең дала көсіле берді. Күн қақтап, қаңсық тартқан жусан иісі танауды қытықтағандай. Мұндайға үйренбеген Надя әуеліде түшкіріп-түшкіріп алды. Кедір-бұдыр қара жолда қара машина барын салып бақса да жүріс онша өнбейді. Шоқалақ жүріс қолқаңды түсіре жаздайды. «Тарантаспен-ақ шықпаған екенбіз», — деп өкінгендей болды Рысқұлов. Әрі десе, мұндай үсті ашық жеңіл машинаны тұңғыш көрген дала халқы қандай? Бірінен бірі естіп қалып, аттысы атқа, атсызы өгізге мініп, тіпті жаяу-жалпы жүгіріп, «кереметті» көруге жолға шығып, әуре етті. Тіпті аты жүйріктер жол бойындағы алдыңғы ауылға сүйінші сұрағандай шапқылап жетіп, «керемет» келе жатқанын хабарлап үлгіреді. «Керемет» мініп келе жатқан Рысқұлов екенін біліп қалған біреулер алдағы ауылға тез хабарлап, «жарты патшаны» дұрыстап бір көруге ынтық болып, машинаның алдынан арқан да керілді. Қарулы қарауыл бұл шоғырдан қорқып, наганына жармаспақ болғанда Рысқұлов тыйып тастады.

— Халыққа тасыраң мінез көрсетпе! — деді.

Иә, бұл Ташкенттен Қытайға қарай керілген қара жолдың бойымен қаздай тізіліп, түйелі керуендер өткен. Аттылы, жаяу кімдер жүрмеген? Бірақ мотор мінген, «темір тұлпар» мінген адамның өтуі тұңғыш рет еді. Мұнда таңғалмағанда — қайда таңғаласың?

Түс әлетінде қара машина Қазығұрттың асуына шыққанда, дүние өзгеріп сала берді. Терістік-шығысқа қарай телегей-теңіз бұйра толқын, қат-қат қатпарлы қыраттар көз жетер қиырға дейін көсіліп жатты. Телегей-теңіз тулап-тулап, толқып жатып, бір сәтте міз бақпай, мәңгі-бақи қатып қалған сықылды.

Рысқұлов машинаны тоқтатып, аяқ жазып, жерге түсті. Қазығұрттың биігіне біраз жерге дейін өрмелеп шығып, алқынып қалған Надяға:

— Міне, Нұх пайғамбардың кемесі тоқтаған тау осы, — деді.

— Қайда, қайда? Кемесі қайда? — деп Надя сеніп қалды.

— Қайда болушы еді, төбесінде да.

— Шығайықшы, көрейікші онда,—деп жас келіншек жанып кетті. Рысқұлов оның қылығын әуес көріп, күліп жіберді.

— Аңыз ғой, Наденька. Легенда, — деді.

Надя конфет берем деп бермей алданған нәрестедей, көңілі пәс тартып, аптығы басылып қалғандай болды.

— Нұх пайғамбардың кемесі туралы аңыз әр түрлі. Армяндар Арарат тауының басына тоқтаған дейді. Таяу Шығыстағылар Синай тауының басында деседі. Ал қазақтар Қазығұртты қалап алыпты. Неге — белгісіз? Негізінде бір қасиет бар болар. Байқайсың ба, әне анау асқар шыңдар Талас Алатауының ақыры. Ал басы Қытайда, Шығыс Түркістанда жатыр. Қазығұрт болса, сол Алатаудан домалап түскен бір сынық сияқты. Құтты мекен болар, мыңғырған малдың жайлауы.