Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Басында Қазығұрттың кеме қалған,

Болмаса кереметі неге қалған?

Төбесінде бір тоқты жатып қалып,

Шопан ата жарықтық содан қалған, —

деп Рысқұлов «Гүлдерайым» әнімен ыңылдатып еді, Надя:

— О, қандай сұлу ән! — деп алақанын шапаттады. — Дауыстап айтшы.

Надяның көңілін қимады ма, әлде шыннан көкірегін әуен кернеді ме, Рысқұлов алдыда толқын-толқын, тас толқын болып жатқан баябан ұлы далаға қасқая қарап, қоңырлата бір шырқады дейсің. Бұл әнге керемет сағыныш, әлдебір арман, аңсарлы әлем сыйып жатқандай еді.

Басында Қазығұрттың кеме қалған,

Болмаса кереметі неге қалған.

Сұлу қыз, көркем жігіт — бәрі сонда,

Япырмау, неге келдім сол арадан?!

Ахау, Гүлдерайым,

Күн мен Айым,

Ұшарға қанатым жоқ,

Неғылайын?!.

— Орысшаға аударшы, — деп қиылды Надя. Рысқұлов мағынасын жеткізгендей болды.

— Иә, қандай аянышты, — деді Надя мұңайғандай кейіппен. — Ұшарға қанат жоқ. Қанатсыз қандай қиын.

— Қалай қанат жоқ? Қанат — ол арман. Арманы сұлу адам — тегі жаман емес. Пейілі таза, көкірегі адал адам ақ тілекті арманға ұмтылады. Ұмтылған мақсатына әйтеуір жетеді. Әне, қанат деген сол, — деп Рысқұлов Надяны иығынан құшақтап, төменге қарай беттеді.

Күн жарықта Манкентке жету керек. Қазығұрт бауырында мотор гүр-гүр етіп оталды.

* * *

Шатырының қамысы қарауытып ескірген, абажадай төртпақ үйдің тұсына қара автомобиль тоқтағанда, әуелі шынжырлы көк төбет арсылдап, ары-бері атырылып, аспанға шапшыды. Өмірі көрмеген қара темір домалап келіп тұра қалғанда, не ат емес, не түйе емес, не сиыр емес, бұл не деп қатты қобалжыды. Иісі де бөтен, жермай саси ма, әлдеқалай бұрын мұрны сезбеген жат иіс. Зәуіде шынжырдан босаса, неде болса тайсалмай қарсы шауып, бассалмақтай жанталаса жұлқынады.

Итінің бұл шабаланғанынан секемденген Елизавета Петровна мына қара суықта иініне бірдеңе ілуге де шамасы келмей, сыртқа көйлекшең атып шықты. Қақпаны ашып қарап еді, әуелі көзіне серейген мылтықты солдат шалынып, жүрегі зуу ете қалды: «Жерді тартып алуға келген Клевенцовтың адамдары ма?» Сол замат машинадан Рысқұлов түсе беріп, беті бері қарағанда:

— Ой, қарағым Тұрар-ай, сен бе едің? Бұлар кім деп зәрем кетті ғой?

— Амансыз ба, мама? — Рысқұлов бұрыл шаш, ақсары, әлі де ажарлы кемпірді бауырына басты.

— Өзің қалайсың, Тұрар? Аман жүрмісің?

— Мама, міне мынау қызыңыз Надежда...

Надя кемпірге бір адым жақындап:

— Здравствуйте, — деп имене бас иді.

Елизавета Петровна бөтен әйелге түйіле қарап біраз тұрды. «Наташадай қайдан болсын», — деді ішінен.

— Амансың ба, қызым. Қадамың құтты болсын. Сен, cipә, Тұрардың келіншегі шығарсың?

Надя қып-қызыл болып, бетін бұрды.

— Иә, мама, Надя екеуміз осы таяуда қосылдық, — деді Тұрар.

— Әрине, әрине. Заңды ғой, жап-жас жігітсің, қашанғы бойдақ жүресің? Наташаның басы бос болса бір жөн. Алдымен кеткен Наташа, сен кінәлі емессің, — деп ақылды кемпір әңгіменің жігін жатқыза, жылы-жылы сөйледі.

Күн бұлттанып, терістіктің ызғарлы желі теректердің қураған жапырағын жамыратып, бойды суық шалғандай болды. Рысқұлов: «Көйлекшең тоңып қалатын болдыңыз-ау», — дегенше, қақпадан біреу баспалап қарап, бері қарай толқын-толқын қара шашын дудыратып, баланың басы көрінді. Үп-үлкен, қап-қара көздері: «Бұлар кім? Кімсіңдер?» — дегендей үнсіз қадалды. Кемпір шешесін іздеп, шығып кеткен шығар, бұл да көйлекшең екен, жақ жүні үрпиіңкіреп кетіпті. Бала жалаңаяқ екен.

Рысқұловтың жаны шырқырап, дауыстап жылайын десе, оның жөнін таппай, үндемеуге тағы тағаты жетпей, қабағы түюлі, үнсіз балаға қос қолын жая ұмтылды.

— Ескендір!

Кемпір: «Жатырқап, бақырып жылап бәле болар ма екен?» — деп күдіктенді.