Түркістанда премьер-министр болғалы жұмысы жаман емес. Ісі ілгері басып тұр. Басмашылардың басы шабылып, тобы ыдырай бастады. Халық жақсылық дәмін татқандай, Кеңес өкіметіне іш тартып, жұмыла жұмыс істеп жатыр. Ашынған қарын тойынып, ашылған етек жабыла бастады. Төтеннен бір ылаң шықпаса, заман осылай өз ырғағымен оза берсе, адам баласы ықылымнан аңсаған ақжарылқап күн туып, қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын шығар. Иә, кесірінен сақтасын!

Кесірінен сақтасын! Артта талай-талай арпалыс жылдар қалды. Жақсылыққа, жан жадырар жаймашуақ заманға жетсек екен деп, өлермен үмітпен алға мойын созып, қасарысып келе жатқалы қашан. Бейнеттің зейнеті бар демеуші ме еді? Енді келер сол зейнет, заманның шырайы жақсарып келеді. Төтеннен соқпаса...

Төтеннен соғар әлдеқалай зілзала болмаса, топан су қаптап, яки жер сілкінбесе, әлдебір сұрапыл аштық жайлап, оба-індет тарамаса, дәл қазір төтеннен соғар не бар?

Азапты ауыр соғыстар артта қалды... Естияр баладан еңкейген шалға дейін бейнет еңбекке бет қойды. Шаруа қылыш орнына орақ, жұмысшы мылтық орнына балға ұстады. Зейнетке жеткізетін бейнет. Бейнетқор ел еңбектеніп-ақ жатыр.

Рысқұлов қат-қабат жұмыстан сәл-сәтке қолы босаса кітап оқыр, өзі де кітап жазуға отыра қалар. Әне, сонда ой торлайды. Уайымсыз да емес. Күдікшіл болмаса да әлдебір шүбә-кудік елес береді. Болашақ қалай болмақ?

Ленин ауру. Дерті қатты. Тіпті көктемде өткен он екінші съезге де қатыса алмады.

Сұлтан-Ғалиев? Ендігі жерде Рысқұлов үшін бұл есім үп-үлкен сұрақ болып, жүрсе де, тұрса да көз алдында тұрды да қойды. Қамалғаны қалай? Мірсаид Сұлтан-Ғалиев жазықсыз жас әйелді арашалап, зорлықшыл озбырды атып тастағанда да қамалмап еді ғой. Рас, күнәкәрді атып тастады. Бәрібір кім болса да кісі өлімі. Ол үшін қамауға, тексеруге алынуы тиіс. Бірақ Сталин ОГПУ-ге «Сұлтан-Ғалиевке тимеңдер!» — деді де істі тыйып тастады.

Сұлтан-Ғалиев қазір түрмеде отырса, Сталин енді неге босатып алмайды?

Тіпті Рысқұлов жол жүрер алдында, өз дастарқанының басында шай ішіп отырып та осы бір сұрақтың тереңіне сүңгіп кетсе керек, әйелі Надя:

— Тұрар, саған не болған, шайың суып қалды ғой? — дегенде ғана барып, пиалаға қолын созды.

Надяның аяғы ауыр. Жалғызілік. Жанындағы Ескендір қолды-аяққа тұрмай жүгіре береді. Көшеге шығып кетсе... не болады? Адасып кете ме, ат-арба, машина қағып кете ме? Көзден таса қылсаң, әйтеуір бірдеңені бүлдіреді.

Надя Ескендірге бауыр басып қалды. Бала да оны көп жатырқамай, өгей шешеге тез телінді.

Манкенттегі әжесі Елизавета Ескендірді туған әкесінің, келін боп жаңа түскен өгей шешесінің қолына табыстаған. Ескендірді қимай, елжіреп, көп жылады.

Рысқұлов:

— Мама, өйтіп күйіне бергенше, біздің қолымызға көшіп алсаңшы. Манкентте жападан-жалғыз қалай күн көресіз? — деген.

— Ей Тұрар, адамның айтқаны болмайды, Алланың дегені болады демеуші ме еді? Біздің орыстар оны: человек предполагает, бог располагает дейді ғой. Менің армандағаным бұл ма еді.. Қызы түскір көз көрмес, құлақ естімес жерге кетті. Сенің сүйіктің Наталья Алексеевнаны айтам... Бір-бірінен айырылған заман. Генерал байдан да айырылдым. Біздің әулеттен бас көтерген Аркадий Приходьконы өзің аттырып тастадың. Енді өлер шақта сенің босағаңды күзетіп қалай отырам? Аруақтар менен адасып қалар. Өлгендердің рухы мені Манкенттен іздейді ғой, өлгендерді адастырмай-ақ генералдың шаңырағын күзетемін. Ал Ескендір болса қайтейін, өз өзегімді жарып шыққандай-ақ болып кетіп еді, немере өз балаңнан да шырын болады екен. Бірақ әкесінің бауырында өссін. Сенен жатбауыр болып кетсе, мен күнәға батармын. Әке мен баланы ажыратып қайтемін?! Әрі десе, мен діндар адаммын. Большевик бастықтың үйінде икона ұстауға болмас. Осы Колосовскийлер әулетіне бола саған таңылмаған бәле-жала онсыз да аз болған жоқ... Бөлек тұрамын. Бірақ Ескендір барда, қол үзіп те кете алмаспын. Келіп-кетіп жүрермін. Манкент онша алыс та жер емес қой.