Путешествие в детство / Балалық шаққа саяхат - Бердыбек Сокпакбаев / Бердібек Соқпақбаев

Ертесінде өзімізбен ымыралас қыздардан сұраймыз: түнде қыздар жиналысында не мәселе қаралды? Галиева не айтты? Галиеваның қаһары қандай екенін жақсы білетін қыздар өлмей айта ма?

Оқу жылы аяқталайын деп қалды. Мектеп бітіру­шілер үшін биыл мемлекеттік емтихан болады. Мем­лекеттік емтихан! Бізге бұдан өткен жауапты, бұдан өткен қатер іс жоқ енді. Ұстаздарымыз жыл басынан құлағымызға құйып, сіңіріп қойған. Байқаңдар, осы бас­тан дайындалып, жақсы оқыңдар. Биыл жай емтихан емес, мемлекеттік емтихан тапсырасыздар!

Соңғы сөйлем айтылғанда, сұқ қол ауаға бірге көте­ріледі. Байқа деген сөзді ол да қайталағандай боп, леп белгісіндей қаздиып тұрып қалады.

Байқа, жоғары қысымды ток бар!

Байқап өт, мұз түсіп кетуі мүмкін деген тәрізді.

Қауіп-қатер әлі алыс жатқан кезде адам айылын онша жия қоймайды, жақындаған шақта көп қатарлы керіп атармын дейді. Жақындамақ түгіл, міне енді тіре­ліп тұрмыз: қай күні, қай сағатта, қай пәннен тапсыратынымыз бәрі айқын.

Қолымыздан оқулық түспейді. Таң азаннан тұрып алып оқимыз. Мемлекеттік емтихан жай емтихан емес екенін үйдегілер де ұққан, бөгет жасамауға тырысады.

Міне, күткен күн жетті – бірінші емтихан. Аудандық оқу бөлімінен өкіл келген. Оны: «Ауданнан комис­сия кепті. Емтиханды ауданнан келген комиссия алады­ екен», – дейді, Бірінші емтихан тапсырылды. Жан қалды. «Ауданнан келген комиссия Смағұлов дейтін өңі жылы, қарапайым ғана біреу. Ештеңемен жұмысы жоқ, газет оқып немесе өзімен өзі болып, есінеп қойып отырады.

Жетіншіде жиырма шақты бала бармыз, мектепті түгел бітіріп шықтық. Картаның оң, солын айыра алмайтын Елемес те бітірді. Мемлекеттік комиссия осы қарқыныңнан тайма, бөгелме, ғылым шыңына қарай өрлей бер деп, оған да жолдама берді.

Былтыр Сүмбе мектебінде тұңғыш бітіру болған, мектеп пен колхоз бірігіп, той жасаған. Биыл да сондай­ той жасамақ.

Июнь айының жарқыраған жылы күндерінің бірі, Сүмбе жеті жылдық, мектебінде бүгін той – мектеп бітірушілер тойы. Қой сойылып жатыр сыртта. Үлкен-үлкен тастар қаланып, дәу тайқазандар асылып, отын жарылып, от жағылып жатыр. Қоңырсыған иісі сүп-сүйкімді боп, бас-сирақ үйітіліп жатыр. Осы ауылдағы ең үлкен, ең мешкей самауырлар әкелінген.

Мектептің алдындағы тақыр көк алаңда әуелі салтанатты жиналыс болды. Мектеп директоры Нәсір Әлиев сөз сөйледі. Және біреулерге сөз берілді. Сосын, жетін­шіні озат бітірген бірнеше оқушыға мақтау грамоталары­ тапсырылды. Жүлде алушы бақыттының бірі мен едім. Атым аталған кезде, сірә, қуанғаннан болар, құлағым шыңылдап кетті.

Грамота түгел тапсырылып болғаннан кейін Нәсір:

– Сөз мектеп бітірушілер атынан пәленге беріле­ді! – деп менің атымды атап келіп қалсын.

Мен бұны күткен жоқ едім. Өйткені ешкім маған алдын ала сен сөйлейсің деп, ескертіп айтқан жоқ, да­йындаған жоқ. Төбемнен жай түскендей болды. Жұрт­тың алдына шығып, өзіме қадала қараған көп көзді көрш, есімнен мүлдем танып қалғандай болдым.

Сондағы сасып-салбырап айтқаным:

– Жолдастар, жақсы оқысаңдар да, жаман оқысаңдар да өздерің үшін. Міне, мен жақсы оқыдым.

Бар айтқаным осы.