Путешествие в детство / Балалық шаққа саяхат - Бердыбек Сокпакбаев / Бердібек Соқпақбаев

Кеш батып, ел орынға отырған кез. Жолдыбай екеу­міз кітапхананың тұсында көшеде тұрмыз. Кітап­хана қазір жабық, терезелері қараңғы. Төңіректі әбден байқап, қарап алды да Жолдыбай ымдап, бастай жөнелді. Мен одан қалмаймын. Кітапхананы бір айналып, тере­зе­лерді, құлыпты Жолдыкең байқап өтті. Дәу қара құ­лып, Жолдыкең қайқы бас сыммен түрткілеп көріп еді, ашпады.

Терезенің бәрі көше жақта, оншалық биік емес, бой жетер жерде. Жолдыкең бәкімен шұқылай бастап еді, әйнектің біреуісі сыңғыр етіп, босап, оның қолына кел­ді. Терезенің бір көзі үңірейді де қалды.

Қазақтың ет жаятын қоймасының алақандай жел­дет­кіш тесігі болады, ұры мысықтар сол тесіктен артына бір қарап алып, зып ете қалады. Жолдыбай тап сол. Үңірейген кішкентай көзге басын сұғып, тырбаңдап, ары қарай сүңгіп, кіріп, кетіп барады. Мен аяғынан сәл демеп жіберіп едім, қара тесік Жолдыкеңді жұтты

да алды.

Дегбірім қашып, жан-жағыма қараймын. Бір пәлеге­ ұрынбасақ неғылсын. Сәл сезіктенер жағдай туса, Жолдыбайды қалдырып, безіп жөнелуімде дау жоқ.

– Мә, ал!

Дауыс Жолдыбайдікі. Ар жақтан бір құшақ кітап алып келіп, тесікке тықпалап жатыр. Мен кітаптарды қабылдап ала бастадым. Бір-екі кітап шашылып, жерге­ түсіп те қалды.

– Жете ме? Тағы әкелейін бе? Жолдыбай кітапха­наны көтеріп кетпек.

– Жетеді!

Жолдыкең тесіктен әуелі екі қолын, одан соң басын­ шығарды. Салбырап түсіп келеді. Өмір бойы терезе көзінен кіріп-шығуды кәсіп етіп алған адамдай-ақ оп-оңай салаң ете қалды.

– Кеттік!

Бір-бір құшақ кітапты бауырымызға қысып алып, көшенің қараңғы шетімен безіп келеміз.

Ертесі. Тағы да босағадан жылтырап қарап, Жолды­бай келіп тұр. Енді оның күнге күйген иығы мен мойны­ түлеп, жауыр бола бастаған. Мен Жолдыбайдың келуін күтіп отыр едім. Екеуміз көшеге шықтық. Түнде ірі бір жұмыс тындырған адамдармыз, бірімізді біріміз қас-қа­бағымыздан ұғып, жымың-жымың етеміз. Олжа кітап­тардың бәрін де түнде Жолдыбай үйінің тауық қорасындағы жаман-жұман жүктің арасына тығып тастағанбыз. Біздің үйге әкелуге болмайды. Сатылған аға­йым көрсе, қайдан алдың дейді.

Күндіз Жолдыбай үйінде адам болмайды.

Міне, біз олжа кітаптарды қарап отырмыз. Жарым-жартысы қазақша, жарым-жартысы орысша. Орысша кітаптардың бізге қажеті шамалы – оқи алмаймыз.

– Қараңғыда қандай кітаптар екенін қайдан білейін, стол үстінен құшақтап алдым да жөнелдім, – дейді Жолдыбай.

Мен, оқитын кітаптарды шетінен бір-бірлеп алып тұрмақшымын.

Ойымызда кітапхана. Онда не боп жатыр екен? Түк білмеген болып, кітапхананы сырттан торып келдік. Терезенің көзін орнына қайтадан салып қойған, тым-тырыс. Біз кітапханаға кірген жоқпыз.

Арада үш-төрт күн етті.

Біздің үймен көрші үй Танабаев дейтіндікі. Күйеуі бір кеңседе бастық, әйелі кербез жас келіншек. Күйеуін қызметке шығарып салады да, ол әдетте, біздікіне келе­ді. Күлімбала жеңгем екеуі өсек кейтіп уақыт өткізеді.

Сол Танабаевтың әйелі аяғын ширатыла басып, біз­дің үйге келген. Мен кітап оқып отырмын.

– Бұл не кітап?

Ілияс Жансүгіровтың «Күй» дейтін өлеңдер жина­ғы еді. Келіншек бірнеше бетін аударып, көз жүгіртті де:

– Берші, мен оқып шығайын, – деді.

– Алыңыз.

Келіншек кітапты алып кетіп қалды. Ертесі. Күн­діз­гі уақыт. Біздің үйге мұрты тікірейген Бүркітбай милиционер келіп тұр.

– Осында пәлен дейтін бала бар ма? – деп, менің атымды атайды, – Бар.

Бүркітбай мені көп сөзге келтірмеді. Жүр деп, айдап­ алды. Милицияға әкелді. Мен ештеңе түсінетін емеспін. Жан-жағы бітеу қораға, одан бір бөлмеге кіргізді. Портупея тағынып, шпал қадаған әдемі қазақ жігіті отыр. Бүркітбайға бара беріңіз деді, мен қалдым. Оның мені­мен жөндеп сөйлесетіндей түрі бар. Әуелі аты-жөнімді сұрады, айттым.