Путешествие в детство / Балалық шаққа саяхат - Бердыбек Сокпакбаев / Бердібек Соқпақбаев

Үлкейгенде қызыл әскер болу Рамазан екеуміздің көкейтесті арманымыз. Тек осы үшін тезірек өссек, тезірек мектеп бітірсек деп, арман етеміз.

Рамазан мені қорлап:

– Сені әскерге алмайды. Кішкентайсың, – дейді.

– Мені емес, сені алмайды. Өйткені сенің қолыңнан­ түк те келмейді. Сені әскерге алса, ең мықтағанда, повар­ боласың. Ал мен командир болам, – деймін.

– Болмай, қал, мыртық неме!

Командирлік орынға таласып, Рамазан екеуміз тағы да төбелесеміз.

Қазақтың құмар асының бірі қымыз.

Қаракер бие құлындаған. Өзі тәрізді әдемі қаракер құлын тапқан. Жер отыққан кезде атам, жылдағы әде­тімен, жалғыз биені сауып, қымыз жасайтын болды.

Ол кезде, сірә, мал аздықтан болар, ауыл маңы қа­зіргідей шаңы бұрқырап, тақырайып жатпайды. Қорық-қорықтың түбі, арық-арықтың жағасы көгал шөп болады. Қаракер биені атам үйден онша ұзатпай, шідерлеп қоя береді. Құлынның алдына жас көк салып, қорада ұстайды.

Жалғыз бие ертеден кешке дейін алты-жеті рет сауылады. Әр екі, үш сағатта атам оның бауырына сүлік­тей жабысып алып отырғаны. Ағаш күбімен орта күбі­дей­ сүт алады. Оған сиыр сүтін қосады. Сонымен күбі аз толмаған қымыз болып шығады.

Кеште, жатар кезде бізге, балаларға, атам күбідегі саумалды әрқайсымызға пәлен жүзден санатып піскі­зеді. Бетіне қап-қара май түсіп, күбі сырты ып-ыстық болғанша пісілген саумалды өзінің ауыр тонымен бала­ша құндақтап орап тастайды.

Таңертең атам бәрімізден бұрын түрегеледі. Беті-қолын шаяды да, шампанша божылдап, дайын тұрған қымыздан бір тостағанды өңешіне тастап алады. Рақаттанып кекіреді.

Жалғыз биенің қымызынан дәметіп, қыдырып ке­ле­тін жұрт бірсыпыра. Олардың көпшілігі атамның достары – шалдар. Қыдырмашылар келмес бұрын атам күбідегі қымызды ыдыс-ыдысқа бөлектеп құйып, жайғап үлгереді. Шалдар да құр ауыз қайта қоймайды.

Қасиетіңнен айналайын Қамбар атаның сүті, шынында да шипа ғой. Үлкен бір кесе қымызға ақ талқан­ды қоймалжың етіп сеуіп, тастап алсаң, бұдан артық тамақтың не керегі бар? Күні бойы екі бетің албырап, бал­қисың да жүресің. Кекірсең әдемі иісі мұрныңа келеді. Үнемі қымыз ішіп жүрген адамның бет нұры да, көзін­дегі от та бөлек емес пе?

Атамның дүңгірлеген қошқар мүйіз көне торсығы бар. Өзіне деген қымызды соған бөлектеп құйып, жүк­тің астына тығып ұстайды. Күні бойғы тамағы да, сусы­ны да міне, сол. Торсықтағы қымызды біз атама жалғыз­ ішкізбейміз.

... Рамазан екеуміз, әдеттегіше сабақтан қарнымыз ашып келдік. Үйде ешкім жоқ (Ауыл қазағы ол кезде есік құлыптауды білмеген. Кетем деген жағына есікті ашық тастап, кете берген).

Жей қоятын пісі-күйік тамақ іздеп, таба алмадық. Осындай оңашалықты пайдаланып, торсықтағы қы­мыздан ұрлап ішпекші болдық. Суық қолымызды бұдан бұрын да талай сұққан тәжірибеміз бар.

– Әуелі мен ішейін, сен терезеден қарап, бақылап тұр, – дедім Рамазанға.

– Мақұл.

Жүктің астынан өзім білетін қуыстан торсықты ше­шіп алдым. Шайқап-шайқап жібердім де, жұта бастадым. Шақтап ішпесе, болмайды, атам біліп қояды.

Енді кезек Рамазандікі. Мен қарауылда тұрмын.

Рамазан қорқақ. Торсықты қолына алысымен көз­де­рі алақтап, берекесі қашып кетті. Әне, енді ішейін деп жатыр!

Қуақылығым ұстап, басыма қияңқы бір ой келе қа­лар ма! Рамазан қымыздан қылқылдатып жұта бастаған­ кезде, қайтер екен деп, қарбаласып:

– Атам кеп қалды! – дедім.

Сужүрек Рамазанда үрей қалмаса керек. Аузында­ғы қымызды жұтып үлгерместен, бырш етіп, қақалып, шашалды да қалды. Аузынан, екі танауынан кері атыл­ған қымыз омырауын, үстін жауып кетті. Сасқаны сонша, торсықты орнына жөндеп қоя алмай жатыр.

Мен күлкіден өліп қаппын.