Путешествие в детство / Балалық шаққа саяхат - Бердыбек Сокпакбаев / Бердібек Соқпақбаев

Ана үй, мына үйден жинастырған бала саны көбейе берді. Айдаушымыз Нұрғазы. Қойша топырлатып, қуа­лағаннан қуалап, екі шақырым жердегі Киікбай ауылына алып келді.

Мынау, міне мектеп – ауылдан шеткерек шаңы аз көгал жерге тігілген кәдімгі киіз үй. Осы киіз үйде біз­дің тұңғыш сабағымыз басталды. Мұғалім әнеугүнгі қасқа бас жігіт. Ныспысы – Сағатбай Хасенұлы.

Ол кезде жарымыншы класс дейтін болатын. Біз сол жарымыншы класқа жиналған, бұрын мектеп есігін көрмегендерміз. Жалпы санымыз отыз шақты. Жарым-жартымыз Киікбай, жарым-жартымыз Найза ауылының балаларымыз.

Парта жоқ. Бірімізге біріміз сығылысып, малдас құрып, жерде отырмыз. Киіміміз былғанады, астымыздан сыз – өтеді деп, қорыншақтайтын біз емес. Күл мен топыраққа еркін аунап өскендігімізді көрсетіп, мұғалім отырыңдар дегенде шөге-шөге кеткенбіз.

Сауатымыз бірдей болғанмен жастарымыз бірдей емес, ала-құламыз. Ең кіші дегендер мен шамалас. Ең үл­кен дегендер он бес, он алтыға келіп қалғандар. Кә­дімгідей мұрт шығып, жігіт бола бастаған балалар бар.

Бәріміз жарымыншы класс.

Көпекбайдың Жүнісбайы, Батырқанның Жанбосыны, Шықабайдың Тұрсынбайы баяғы заман болса, әйел алуға жарап қалған соқтауылдай жігіттер. Олар да жарымыншы класс.

Мұғалімнің алдында шағын тақтай стол. Жап-жаңа қызыл шүберек жабылған. Осы қызыл шүберек бүгін салтанатты күн екенін аздап та болса білдіріп тұрған секілді.

Қасқа бас мұғалім сүйкімді жұмсақ адам. Көзқарасынан жып-жылы нұр себелеп тұрғандай болады. Да­уысы­ мәнерлі де, құлаққа жағымды.

Бірінші күнгі сабақты ол түгелдей әңгімемен өткіз­ген еді. Өзім өз боп, мен дәл осындай әңгімешіл адамды­ көрген емеспін. Дүниеде білмейтін нәрсесі жоқ: ғылым жайлы, қазақ халқының өткені мен болашағы жайлы, патшаның құлауы жайлы. Ленин жайлы... көп-көп әсер­лі әңгімелер айтып берді. Біз аузымызды ашып, ұйып тыңдағанды ғана білдік.

Сағатбайдың әңгімелерінен мен дүниенің төрт бұрышына сапар жасап қайтқандай әсер алдым. Бір ғана күннің ішінде білмесімді біліп, ақыл-ойға кемелденіп, іштей түлеп шыға келгендей болдым.

Бағана, Нұрғазы оқуға барасың дегенде, ойынды қимай, көңілім күрт түсіп кеткенін есіме аламын. Оқу­ды мойныма бұғалық түскендей көріп едім. Оның бәрі бекершілік екен. Оқуға жазылғаным қандай жақсы болған, Сағатбай әңгімесінен мен біз секілді кедей бала­ларының оқуға қолы жетуі тек Совет өкіметінің арқасы екенін білдім. Лениннің арқасы. Бұрынғы заман болса оқу қайда бізге. Байдың қой-козысын бағамыз, малай боп өмір кешеміз.

Лениннің «оқы, оқы, және оқы» деген әйгілі сөзін сол күні Сағатбайдың аузынан естідім.

Сағатбай әңгімелері ғажайып қызық ертегі тәрізді. Қанша тыңдасам, тыңдай бергім келеді. Еш жалықтырмайды. Мен дүниедегі данышпанның данышпаны мұға­лім екен деген ойға келдім. Өскенде Сағатбайға ұқсап мұғалім болуды армандадым. Балаларды аузыма қаратып, мен-дағы неше алуан қызғылықты әңгімелер айтып берсем деймін.

Киіз үй мектепте оқып жүріп жаттық.

Әліппе жетіспейді. Екеу ара бір оқулық дәптерді тізе­міздің үстіне қойып немесе жерге етпеттеп жатып жазамыз.

Бір күні бормен жазатын тақта пайда болды.

Класком, тазалықшы сайлап алдық. Класком болып пысықтығымен бүкіл ауылға әйгіленген Жүнісбай, тазалықшы боп ішіміздегі ең таза, ең ұқыпты Майра сайланды.

Сағатбайдың алдында кішкентай сары жез қоңы­рау. Шылдыр-шылдыр еткізіп, үзіліске шығарады. Сағатбай бала мінезді ойын құмар адам. Үзіліс кезінде біз­бен бірге қосылып ойнайды. Қалайда бізді зеріктір­меу­дің өзі де зерікпеудің амалын ойлап табады. Мысық-тышқан, ақ серек-көк серек, үшінші артық секілді ойын­дар ойнайды.